Konopny poradnik - poznajemy terpeny

Czy kiedykolwiek dotąd myśleliście, dlaczego zapach sosny działa tak kojąco lub dlaczego wszyscy uwielbiają zapach lawendy? To właśnie terpeny, czyli związki zapachowe odpowiadają za te wspaniałe doznania węchowe, jakie odczuwamy przy kontakcie z wieloma roślinami. Terpeny możemy znaleźć w większości roślin, a wiele z nich posiada nawet te same rodzaje związków zapachowych. Nasz poradnik oczywiście opiera się na terpenach zawartych w roślinach konopi. Odkryj razem z nami fascynujący świat terpenów i dowiedz się, jak wybrać najlepszy olejek CBD z ich dużą zawartością. Zapraszamy!

1. Terpeny – czym są i skąd się biorą?

2. Biochemia terpenów

3. W jaki sposób terpeny wchodzą w reakcje z naszym organizmem?

4. Czym jest system endokannabinoidowy?

5. Odkrycie układu endokannabinoidowego

6. Najbardziej znane terpeny

7. Terpeny kontra terpenoidy '

8. Efekt otoczenia (ang. entourage effect)

9. Metoda ekstrakcji olejku CBD a zawartość terpenów

Terpeny – czym są i skąd się biorą?

Jak już wspomnieliśmy, terpeny są specjalną grupą substancji chemicznych, które odpowiadają za określony zapach większości roślin. Wbrew pozorom ich funkcją nie jest dostarczanie przyjemności naszym nosom, a w zasadzie skuteczna ochrona rośliny przed szkodnikami i przyciąganie zapylaczy, których praca jest niezbędna do rozmnażania się roślin. Szacuje się, że w roślinach konopi można znaleźć nawet 200 różnorodnych terpenów. Gama zapachowa terpenów występujących w konopiach jest bardzo szeroka, poczynając od przyjemnego, delikatnie cytrynowego zapachu, a kończąc na ostrych, ziemistych, szczypiących w nozdrza nutach.

Terpeny produkowane są w specjalnych gruczołach żywicznych konopi. Gruczoły żywiczne, zwane także trichomami, to niewielkie struktury przypominające drobne włoski pokryte żywicą, które gęsto pokrywają liście i kwiatostany konopi. Podstawową funkcją trichomów jest wytwarzanie drogocennych kannabinoidów, ale także terpenów. Największe ilości trichomów znajdziemy w kwiatach żeńskich niezapłodnionych konopi. Analogicznie im więcej trichomów, tym mocniejszy zapach, dlatego to właśnie kwiatostany pachną bardziej intensywnie niż pozostałe części rośliny, takie jak łodyga czy liście. W tym miejscu warto wspomnieć, że na gamę terpenów, jaką zawiera określona odmiana konopi wpływa nie tylko genetyka rośliny, ale także sposób i miejsce uprawy.

Biochemia terpenów

Wiemy, że biochemia czy struktura chemiczna terpenów może nie należeć do najciekawszych zagadnień, ale zanim przejdziemy do znaczenia zdrowotnego tych związków aromatycznych, warto jest zrozumieć ich podział. Cząstka terpenu złożona jest z mniejszych budulców zwanych izoprenami. Terpeny różnią się budową i wielkością cząsteczek, co pozwala na wyróżnienie kilku grup głównych, takich jak monoterpeny, sekwiterpeny, czy diterpeny.

Monoterpeny są najprostszym rodzajem terpenów i składają się z dwóch jednostek izoprenowych. Przykładem powszechnego monoterpenu występującego w konopiach jest mircen, który jak przypuszcza się, zwiększa zdolność THC do przekraczania bariery krew- mózg, nadając niektórym szczepom mocniejsze działanie. Mircen działa jak silny środek przeciwbólowy, a jego skutkom przeciwdziała antagonista opiatów nalokson, co sugeruje, że jego właściwości uśmierzające ból wynikają z interakcji z receptorami opioidowymi. Szczepy posiadające dużą ilość mircenu mają tendencję do działania silnie uspokajającego.

Seskwiterpeny to terpeny zawierające trzy jednostki izoprenowe. Prawdopodobnie najczęstszym seskwiterpenem występującym w konopiach jest beta-kariofilen, jeden z niewielu znanych terpenów wiążących się z receptorem kannabinoidowym CB2. Badania na myszach pokazują, że oddziaływanie beta-kariofilenu z tym receptorem jest w stanie wzmocnić działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, jakie niosą ze sobą konopie.

Diterpeny złożone są z dwóch podjednostek monoterpenowych lub czterech jednostek izoprenowych. Przykładem diterpenu jest fitol, który jest produktem degradacji chlorofilu i z tego względu znajduje się w prawie wszystkich konopiach. Terpen ten zwiększa ekspresję GABA (neuroprzekaźnik o działaniu hamującym, który jest związany z działaniem relaksacyjnym), blokując jego degradację.

Dlaczego opisaliśmy poszczególne klasy terpenów? A dlatego, że dzięki temu można z łatwością zobaczyć potencjał budowania synergii w kierunku niektórych efektów, z jednoczesnym antagonizowaniem innych.

W jaki sposób terpeny wchodzą w reakcje z naszym organizmem?

Wiele lat temu panował powszechny konsensus, że THC jest wyłącznie odpowiedzialne za efekty, jakie wywołują konopie. Teraz wiemy, że istnieją setki kannabinoidów i terpenów, a także wiele innych związków, które oddziałują z układem endokannabinoidowym (ECS) – zbiorem receptorów, enzymów i endogennych kannabinoidów (endokannabinoidów) – aby wywołać właśnie te efekty. Co ciekawe, terpeny wpływają na interakcję poszczególnych kannabinoidów z ECS.

Czym jest system endokannabinoidowy?

Układ endokannabinoidowy, często określany jako ECS, to system biologiczny w naszych ciałach, który pomaga regulować homeostazę lub „ogólne samopoczucie”, w tym fizjologię, nastrój i codzienne funkcjonowanie. Układ endokannabinoidowy jest odpowiedzialny za przyjmowanie i wytwarzanie kannabinoidów. Składa się z receptorów kannabinoidowych, endokannabinoidów i enzymów metabolicznych. Terpeny wchodzą w interakcję z układem endokannabinoidowym organizmu, co również pomaga regulować:

sen, · apetyt, · nastrój, · funkcje układu odpornościowego, · metabolizm, · odczuwanie przyjemności, · procesy zapamiętywania, · temperaturę ciała, · i wiele innych.

Odkrycie układu endokannabinoidowego

Układ endokannabinoidowy został odkryty w 1992 roku przez izraelskiego badacza, dra Ralphaela Mechoulama. Odkrył on dwa receptory kannabinoidowe, CB1 i CB2, posiadające zdolność przyjmowania i wiązania się z kannabinoidami, takimi jak THC i CBD.

Receptory CB1 są skoncentrowane głównie w mózgu, choć można je również znaleźć w narządach rozrodczych. Odwrotnie, receptory CB2 zwykle znajdują się w układzie odpornościowym, a ich największa ilość mieści się w śledzionie. Często uważa się, że to receptory CB2 są bardziej podatne na działanie CBD i wiążą je w większej ilości aniżeli receptory CB1.'

Kiedy cząsteczki takie jak THC i CBD są wprowadzane do organizmu, „przejmują” receptory, które w innym przypadku byłyby aktywowane przez endokannabinoidy, endogenne neuroprzekaźniki podobne do kannabinoidów pochodzenia roślinnego. Dodatkowo ECS zawiera enzymy metaboliczne, takie jak FAAH i MAGL, odpowiedzialne za rozkład endokannabinoidów.

Najbardziej znane terpeny

MIRCEN

Mircen jest najczęstszym terpenem występującym w roślinach konopi. Stężenie mircenu dyktuje, czy szczep konopi będzie miał efekt Indica czy Sativa. Szczepy zawierające ponad 0,5% mircenu dają bardziej „uspokajający” efekt, podczas gdy szczepy mieszczące mniej niż 0,5% działają energetyzująco.

Mircen to związek aromatyczny, który znajdziemy również w mango, chmielu, liściach laurowych, eukaliptusie, trawie cytrynowej i wielu innych roślinach. Jego zapach można porównać do woni goździków z ziołowo-korzennym aromatem. Bardziej czułe nozdrza rozpoznają także ziemiste nuty czerwonych winogron i piżma. Terapeutyczne właściwości tego terpenu przynoszą efekt uspokojenia i ukojenia. Ponadto mircen ułatwia kannabinoidom przenikanie bariery krew-mózg, dzięki czemu lepiej oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy.

Mircen może działać w synergii z innymi kannabinoidami w celu zmniejszenia odpowiedzi zapalnej i jako środek antymutagenny (hamuje wzrost i mutację komórek nowotworowych). Posiada również właściwości lecznicze podobne do antybiotyków.

Mircen – podsumowanie

Zapach: chmielowy z nutami piżma i ziół. Temperatura ulatniania się : 168°C.

Efekt terapeutyczny: • działanie uspokajające, • środek przeciwzapalny, przeciwgrzybiczy i przeciwbakteryjny, • właściwości ochronne dla wątroby (hepatoprotekcyjne).

ALFA–PINEN

Pinen jest najczęstszym, naturalnie występującym w przyrodzie terpenem. Jego cechą charakterystyczną jest intensywnie sosnowy aromat. Pinen występuje także w igłach sosny i innych drzewach iglastych, a jego zapach jest kojarzony z bardzo relaksującym działaniem. Ponadto ten wyjątkowy terpen wykazuje potwierdzone właściwości łatwego przenikania bariery krew-mózg, dzięki czemu może redukować negatywne skutki działania dużych ilości THC, np. przeciwdziała zaburzeniom pamięci krótkotrwałej.

Alfa–pinen – podsumowanie

Zapach: sosnowy. Temperatura ulatniania się : 155°C.

Efekt terapeutyczny: • środek przeciwzapalny, przeciwbólowy, przeciwbakteryjny i przeciwnowotworowy, • rozszerza oskrzela, poprawia przepływ powietrza i funkcje oddechowe, • działa przeciwoksydacyjnie.

LINALOL

Linalol można skojarzyć z kwiatowym aromatem, przypominającym bukiet wiosennych kwiatów z pikantnymi nutami. Najbardziej znany jest z przyjemnego kwiatowego aromatu, jaki nadaje setkom różnych roślin, w tym lawendzie, cytrusom, cynamonowi, wawrzynowi, brzozie, kolendrze i palisandrowi.

Linalool był używany od tysięcy lat jako lek uspokajający i nasenny. Ma właściwości odprężające i jest skutecznym środkiem przeciwlękowym oraz łagodzącym stres. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwpadaczkowe (najczęściej występuje w odmianach konopi, które są pomocne w radzeniu sobie z PTSD i uogólnionym lękiem).

Linalol – podsumowanie

Zapach: kwiatowy lub z nutą cytrusową. Temperatura ulatniania się: 198°C.

Efekt terapeutyczny: • działanie uspokajające i przeciwlękowe, • środek przeciwbólowy, • zapobiega napadom epilepsji, • ułatwia zasypianie, • zmniejsza trądzik.

LIMONEN

Limonen można łatwo skojarzyć z zapachem świeżych, dojrzałych, soczystych cytryn. Jego charakterystyczny, cytrynowy aromat jest dominacją odmian o działaniu relaksującym. Odświeżający limonen pomaga we wchłanianiu innych terpenów przez skórę i błony śluzowe, ponadto może być stosowany w leczeniu lęku oraz depresji. Odkryto, że limonen jest skutecznym środkiem przeciwgrzybiczym i może również pomóc w utracie wagi u osób otyłych. Medycyna alternatywna darzy limonen dużą miłością ze względu na jego zdolności do zmniejszania zgagi i łagodzenia objawów refluksu żołądkowego przy bardzo niskiej toksyczności produktu.

Limonen – podsumowanie

Zapach: cytrynowy lub cytrusowy. Temperatura ulatniania się: 176°C.

Efekt terapeutyczny: • działanie uspokajające oraz redukujące napięcie i stres, • środek przeciwgrzybiczy, • łagodzi zgagę i refluks żołądka, • ułatwia utratę zbędnej masy ciała, • może zmniejszać guzy nowotworowe.

HUMULEN

Humulen nadaje konopiom i piwu chmielowego aromatu. Do warzenia piwa używa się wielu odmian humulenu, który to powszechnie występuje w kwitnącej roślinie chmielu. Terapeutycznie działanie humulenu skupia się wokół właściwości przeciwzapalnych, zmniejszających apetyt. Co więcej, okazał się on skuteczny w tłumieniu apetytu, co może uczynić go potencjalnym narzędziem ułatwiającym odchudzanie.

Humulen– podsumowanie

Zapach: chmielowy, ziemisty. Temperatura ulatniania się: 198°C.

Efekt terapeutyczny: • zmniejsza apetyt, • środek przeciwgrzybiczy, przeciwzapalny i przeciwbólowy, • pomaga w walce z infekcjami bakteryjnymi.

BETA – KARIOFILEN

Β­eta-kariofilen został zrodzony z połączenia izokariofilenu i humulenu. Jego cechą charakterystyczną jest wyrazisty, pieprzny aromat – kariofilen znajdziesz w bazylii i czarnym pieprzu. Z terapeutycznego punktu widzenia beta-kariofilen jest powszechnym składnikiem olejków eterycznych pozyskiwanych z wielu roślin przyprawowych i spożywczych. Co więcej, jest terpenem, który oddziałuje z układem endokannabinoidowym organizmu, wywołując działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe poprzez selektywne wiązanie się z receptorem CB2. Kariofilen odgrywa bardzo obiecującą rolę w terapii alkoholizmu, a nawet zaleca się go w leczeniu objawów odstawienia alkoholu.

Beta–kariofilen – podsumowanie Zapach: pieprzny, ziemisty. Temperatura ulatniania się : 160°C.

Efekt terapeutyczny: • środek relaksujący i przeciwlękowy, • działa przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo, • wykazuje właściwości chroniące nerki (nefroprotekcyjne).

OCIMEN

Ocimen jest często używanym aromatem w perfumach ze względu na swój przyjemny zapach. W naturze ten terpen przyczynia się do obrony roślin i wykazuje silne właściwości przeciwgrzybicze. Uważa się również, że ocimen jest środkiem ochronnym lub częścią mechanizmu obronnego rośliny przed wieloma innymi szkodliwymi czynnikami. Szkodniki, takie jak mszyce, które mogą być bardzo niszczycielskie dla upraw konopi, omijają szerokim łukiem szczepy z dużym stężeniem ocimenu.

Badania wykazały, że olejki zawierające ocimen mogą hamować produkcję kilku różnych substancji prozapalnych uwalnianych przez układ odpornościowy. Wykazano także, że ocimen posiada właściwości antyoksydacyjne, a także zdolność do hamowania kluczowych enzymów związanych z rozwojem cukrzycy typu 2 i nadciśnieniem.

Ocimen – podsumowanie

Zapach: ziołowy, kwiatowy z nutą słodyczy. Temperatura ulatniania się: 100°C.

Efekt terapeutyczny: • działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, • właściwości przeciwgrzybicze.

GERANIOL

Geraniol jest najbardziej znany z obecności w pelargoniach, gdzie pomaga tworzyć charakterystyczny, delikatny, kwiatowy zapach. Jest również obecny w różach, gdzie odpowiada za różany aromat, który jest z powodzeniem używany do produkcji perfum.

Terapeutycznie geraniol wykazuje duży potencjał jako środek neuroprotekcyjny i przeciwutleniający.

Geraniol – podsumowanie

Zapach: kwiatowy, różany. Temperatura ulatniania się: 230°C.

Efekt terapeutyczny: • ochrona układu nerwowego (neuroprotekcja), • właściwości przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, • silny przeciwutleniacz, • środek przeciwnowotworowy.

TERPINOLEN

Badania wykazały, że terpinolen wykazuje działanie przeciwutleniające i przeciwnowotworowe, co czyni go bardzo interesującym terpenem. Jednym z powodów, dla których terpinolen pojawia się tak często w komercyjnych mydłach i perfumach, jest jego „świeży” zapach pełen sosnowych, kwiatowych, ziołowych, a nawet trochę cytrusowych nut.

Terpinolen – podsumowanie

Zapach: sosnowy, kwiatowy, ziołowy, cytrusowy. Temperatura ulatniania się: 186°C.

Efekt terapeutyczny: • środek przeciwutleniający, przeciwbakteryjny i przeciwgrzybiczy, • właściwości przeciwnowotworowe, • chroni przed chorobami serca poprzez zapobieganie miażdżycy.

WALENCEN

Walencen zawdzięcza swoją nazwę owocowi, w którym jest najczęściej spotykany, czyli w pomarańczach uprawianych w słonecznej Walencji. Łatwo jest się domyślić, że odpowiada on za przyjemny, cytrusowy aromat.

Walencen jest często używany jako składnik aromatyzujący i dodatek aromatyczny. Pachnący słońcem i cytrusami terpen jest odpowiedzialny za znane aromaty cytrusowe, często występujące w szerokiej gamie środków czyszczących oraz odświeżaczy powietrza. Niektóre badania pokazują, że ten terpen może mieć właściwości przeciwzapalne, a także odstraszać kleszcze i komary.

Walencen – podsumowanie

Zapach: cytrusowy. Temperatura ulatniania się: 123°C.

Efekt terapeutyczny: • środek przeciwzapalny, • właściwości uspokajające, • odstrasza kleszcze i owady.

TERPINEOL

Terpineol jest najczęściej spotykany w roślinach konopi, które mają wysoki poziom alfa- pinenu. Z tego powodu wyczucie aromatu terpineolu jest dość trudne, gdyż przytłacza go silny, sosnowy zapach pinenu. Aromat terpineolu jest zwykle bardzo delikatny i kwiatowy, z czego chętnie korzystają producenci perfum. Co więcej, terpen ten przyczynia się do charakterystycznego, sosnowego dymu w herbacie lapsang souchong.

Jego działanie opiera się głównie na właściwościach uspokajających, odprężających i redukujących stres. Terapeutycznie wiadomo, że ma działanie przeciwutleniające oraz przeciwzapalne.

Terpineol – podsumowanie

Zapach: delikatny, kwiatowy. Temperatura ulatniania się: 219°C.

Efekt terapeutyczny: • środek uspokajający, • właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Terpeny kontra terpenoidy

Terpeny i terpenoidy to terminy używane zamiennie, chociaż z biochemicznego punktu widzenia, związki te nieco różnią się budową. Jedyna różnica między terpenami a terpenoidami polega na tym, że terpeny są uważane za węglowodory organiczne zbudowane z węgla i wodoru. Terpenoidy posiadają bardziej złożoną budowę, będącą wynikiem takich procesów jak suszenie i ekstrakcja, które pozwalają na uzyskanie produktów konopnych gotowych do spożycia.

Efekt otoczenia (ang. entourage effect)

Entourage effect to teoria mówiąca, że składniki zawarte w roślinie konopi (kannabinoidy, terpeny i flawonoidy) działają synergicznie i przynoszą najlepsze efekty, kiedy są stosowane razem. Pojęcie efektu otoczenia zostało wprowadzone w 1998 roku, kiedy to naukowcy zaprezentowali pierwsze dowody na jego istnienie, dzięki pracy nad endogennymi kannabinoidami.

Wczesne wyniki wykazały, że aktywność receptorów kannabinoidowych może zostać zwiększona, dzięki obecności wielu nieaktywnych pochodnych kwasów tłuszczowych. Kilka lat później, w 2001 roku, opublikowano nowe badania poświęcone efektowi otoczenia. Publikacja przedstawiała wczesne dowody na to, że terpeny wzmacniają działanie kannabinoidów.

Jednym z naukowców, który w największym stopniu przyczynił się do powstania tej teorii, był Ethan Russo. Jego wysoko cytowana recenzja opublikowana w British Journal of Pharmacology w 2011 roku zapewnia doskonały wgląd na możliwości synergii fitokannabinoidów i terpenów.

Na przykład limonen i linalool mogą być obiecującymi środkami przeciwtrądzikowymi, CBG z alfa-pinenem może wytworzyć najbezpieczniejszy z możliwych nowy środek antyseptyczny, podczas gdy alfa-pinen poprawia zdolności poznawcze i może być stosowany jako antidotum na skutki uboczne wywołane przez THC.

Najnowsze badania potwierdzają teorię efektu otoczenia, udowadniając, że terpeny i terpenoidy mogą zwiększyć aktywność kannabinoidów. Jednym z nich jest badanie z University of Arizona, opublikowane w kwietniu 2021 roku w czasopiśmie naukowym Nature. Badanie sprawdzało, czy terpeny i terpenoidy w połączeniu z kannabinoidami mogą wywoływać efekt addytywny/synergistyczny. Obserwacji poddano kilka sławetnych terpenów: alfa-humulen, beta-pinen, linalol, geraniol i beta-kariofilen.

Zostały one wybrane ze względu na ich dużą zawartość w konopiach Cannabis sativa, przy czym alfa-humulen, beta-pinen, linalol i beta-kariofilen występują w większych ilościach. W serii eksperymentów naukowcy przetestowali oddziaływanie tych związków na receptor CB1, podając terpeny w kilku dawkach (50–200 mg/kg). Beta-kariofilen, już zidentyfikowany jako selektywny agonista CB2, podawano w dawce 100 mg/kg.

Odkrycia wykazały, że testowane terpeny generalnie, chociaż selektywnie, zwiększają efekty wywoływane przez kannabinoidy zawarte w konopiach, a tym samym wspierają potencjalną modulację kannabinoidów. Było to również pierwsze badanie, w którym zidentyfikowano receptory CB1 i A2a jako cele dla terpenów i opisano rolę tych receptorów w wywoływaniu efektów podobnych do tych, jakie przynoszą kannabinoidy.

Zgodnie z wynikami, terpeny konopne mogą mieć znaczące działanie farmakologiczne i być wykorzystywane do selektywnego modulowania wpływu konopi lub terapii kannabinoidowej. Odkrycia te pokazują, że terpeny mogą wzmacniać działanie przeciwbólowe, jakie przynoszą kannabinoidy bez jakichkolwiek skutków ubocznych.

Naukowcy podsumowują, że identyfikacja konkretnych kombinacji terpenów i kannabinoidów to nowa droga w terapii wielu, ciężkich schorzeń. Potencjał terapeutyczny, jaki płynie z odpowiednich kombinacji terpenów i kannabinoidów dla konkretnego stanu chorobowego może zapewnić innowacyjne sposoby terapeutyczne z użyciem np. olejku CBD.

Autor:

Magdalena Klimiuk-Miąsik

PWZ 4242362

Lekarz w Samodzielny Szpital Kliniczny im. Prof. W. Orłowskiego, Warszawa

Informacja dla czytelnika: Wpis blogowy przedstawia substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i wiedzy dostępnej w internecie, prasie oraz książkach. Wpis blogowy nie jest opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki. Wpis blogowy nie może być traktowany jako porada lekarska lub zdrowotna. W sprawie takiej porady należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.