Rak szyjki macicy - CBD w roli terapeutycznej

Każdego roku ponad pół miliona kobiet na świecie otrzymuje diagnozę raka szyjki macicy, a 60% z nich umiera. W Polsce niestety zaledwie 50% pacjentek przeżywa okres 5 lat od rozpoznania raka szyjki macicy. 

Rakowi szyjki macicy można łatwo zapobiegać poprzez przeprowadzanie ogólniej profilaktyki w postaci cytologii, ale także szczepień przeciwko HPV. Dane z 2019 roku pokazały, że Polska jako jedyny kraj UE nie wprowadziła szczepionek przeciwko HPV do szczepień powszechnych [1]. Z kolei w 2016 roku sprawdzono funkcjonowanie polskiego programu badań profilaktycznych raka szyjki macicy. Wyniki nie były imponujące, bowiem program objął jedynie 44% kobiet zamiast oczekiwanych 70% [2]. 

Badania in vitro z użyciem CBD na komórkach raka szyjki macicy pozwoliły na poznanie możliwych procesów zachodzących na poziomie komórkowym, dzięki którym kannabidiol może powstrzymać rozwój choroby. 

Nowotwór szyjki macicy - od przyczyny, do objawów. Czy można mu zapobiec?

Nowotwór szyjki macicy kojarzony jest głównie z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Zakażenie jest przenoszone poprzez kontakt seksualny, ale nie tylko. Zarazić można się także przez bezpośredni kontakt z krwią lub nawet śliną osoby będącej nosicielem wirusa. Co więcej, możliwa jest transmisja wirusa od matki do dziecka podczas porodu.

Szacunkowe dane określają, że nawet 80% populacji światowej może być nosicielem jednego z ponad 200 różnych typów HPV, z czego 40 powoduje różne infekcje u kobiet oraz mężczyzn [3]. Nie oznacza to, że u każdej z tych osób dojdzie do rozwoju jakiejkolwiek choroby nowotworowej. W zasadzie u przeważającej większości układ odpornościowy załatwi sprawę, bowiem naturalna walka z wirusem trwa nawet do 2 lat i jest on wówczas całkowicie usuwany z organizmu. Niestety u niewielkiego odsetka pacjentów wirus przeżywa przez długie lata, przyczyniając się do działania karcinogennego i rozwoju nowotworu w około 10-20 lat od zakażenia [4].

Czy wiesz, że wśród wszystkich rodzajów wirusa HPV możemy wyróżnić 2 grupy w zależności od ryzyka powstania choroby nowotworowej? Spotykamy wirusy niskoonkogenne (np. 6, 30, 44), które nie wywołują w organizmie zmian nowotworowych. Za to są przyczyną rozwoju łagodnych zmian widocznych w okolicach stref intymnych obu płci, takich jak brodawki czy kłykciny. Największą złośliwością charakteryzuje się grupa wirusów wysokoonkogennych (np. 6, 16, 11), czyli tych, które najczęściej są wykrywane w komórkach raka szyjki macicy.

Wczesny rak szyjki macicy na ogół nie daje żadnych oznak ani objawów. Pierwsze symptomy zwykle pojawiają się w zaawansowanym stopniu rozwoju nowotworu:

• krwawienie z pochwy po stosunku, między miesiączkami lub po zakończeniu menopauzy,
• wodniste, krwawe upławy często o nieprzyjemnym zapachu,
• ból podbrzusza,
• ból po stosunku seksualnym. 

Jak HPV wpływa na geny?

Rak szyjki macicy jest przede wszystkim kojarzony z wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (ang. Human Papilloma Virus) - i słusznie. Ostatnie lata przyniosły duży postęp w zrozumieniu tego, co naprawdę dzieje się w komórkach szyjki macicy objętych zmianami nowotworowymi. U podstawy rozwoju nowotworu leży nasz osobisty materiał DNA. DNA odpowiada za tworzenie genów, czyli fragmentów materiału genetycznego ulegających ekspresji. Odczytanie materiału genetycznego pozwala na wytworzenie ostatecznego produktu, np. białka, co w rezultacie determinuje cechy fenotypowe i reguluje działanie wszystkich komórek. Niektóre geny odpowiadają za to, kiedy komórki rosną, dzielą się i umierają śmiercią naturalną (apoptoza komórek). Jeszcze inne geny, zwane onkogenami, przyczyniają się do nieskończonego wzrostu i podziału komórkowego bez następstwa w postaci śmierci. W opozycji do onkogenów znajdują się geny supresorowe. Bez supresji niemożliwe jest utrzymanie wzrostu komórek pod kontrolą czy wywołanie ich śmierci we właściwym czasie. Ma to ogromne znaczenie dla rozwoju raka, bowiem bardzo często nowotwory są spowodowane mutacjami DNA (defektami w określonych genach), przez co w wyniku kontaktu z silnie onkogennym podtypem wirusa HPV dochodzi do „włączenia” działania onkogenów lub „wyłączenia” pracy genów supresorowych. 

Co ciekawe, wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) wyposażony jest w dwa białka znane jako E6 i E7, które przyczyniają się do wyłączania niektórych genów supresorowych (p53 i Rb) [5]. W rezultacie komórki śluzowe szyjki macicy rosną i dzielą się bez jakiejkolwiek kontroli. Dodatkowo może dojść do niekorzystnych zmian w innych genach, co także przyczynia się do rozwoju raka.

Badania naukowe o roli CBD w nowotworze szyjki macicy

W środowiskach naukowych dużą wagę przywiązuje się do badania z 2008 roku skupionego wokół pośredniego wpływu CBD na hamowanie przerzutów komórek raka szyjki macicy [6]. Proces jest dość skomplikowany, bowiem do akcji wkraczają TIMP - białka pełniące rolę tkankowych inhibitorów metaloproteinaz. TIMP biorą udział w niszczeniu macierzy przestrzeni otaczających guza, tym samym blokując angiogenezę nowotworową i przerzuty komórek rakowych. 

W tym badaniu wykorzystano komórki raka szyjki macicy i płuc pochodzące od człowieka, co umożliwiło zbadanie potencjalnego wzrostu ilości ludzkiego TIMP po zastosowaniu kannabidiolu (CBD). Wykazano, że CBD zmniejsza inwazyjność komórek nowotworowych, między innymi poprzez oddziaływanie na receptory kannabinoidowe, prowadząc do zwiększenia ekspresji TIMP. Końcowy wniosek badania jest bardzo czytelny - CBD pozwala na zapoczątkowanie kolejnego mechanizmu przyczyniającego się do zmniejszenia przerzutów w raku szyjki macicy. 

Interesujących wniosków dostarczyło badanie z 2016 roku porównujące działanie CBD z surowym ekstraktem konopnym full spectrum [7]. Wykorzystano do tego różne linie komórek raka szyjki macicy pobrane od szczurów. Kannabidiol nie tylko zmniejszał czas przeżywania komórek nowotworowych, ale wywoływał również ich bezpośrednią śmierć. Zarówno ekstrakt, jak i CBD prowadziły do zmniejszenia namnażania chorych komórek w 3 różnych liniach, jednak przewagą kannabidiolu okazała się zdolność do wywoływania apoptozy komórek zmienionych nowotworowo.

CBD jako leczenie uzupełniające raka szyjki macicy

Dostępne dowody naukowe pochodzą z badań in vitro i otwierają szerokie pole do badań klinicznych nad potencjałem CBD w leczeniu raka szyjki macicy. Nie oznacza to, że CBD nie może zostać wprowadzone do terapii raka szyjki macicy jako środek uzupełniający. CBD pomaga:

• zmniejszyć ból [8],
• zredukować stan zapalny [9],
• obniżyć poziom stresu przeciwdziałając stanom lękowym i depresji [10],
• poprawić jakość snu [11].

Źródła: 

[1] Szczepienia przeciwko HPV w krajach Unii Europejskiej | Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/ 

[2] Rak szyjki macicy: przyczyny, objawy, leczenie i szczepienie | Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/ 

[3] The epidemiology of genital human papillomavirus infection | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[4] HPV and Cancer | Cancer, NIH https://www.cancer.gov/ 

[5] Human Papillomavirus E6 and E7: The Cervical Cancer Hallmarks and Targets for Therapy | Frontiers https://www.frontiersin.org/ 

[6] Inhibition of cancer cell invasion by cannabinoids via increased expression of tissue inhibitor of matrix metalloproteinases-1 | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[7] Cannabidiol rather than Cannabis sativa extracts inhibit cell growth and induce apoptosis in cervical cancer cells | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[8] Cannabidiol as a Treatment for Chronic Pain: A Survey of Patients’ Perspectives and Attitudes | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[9] Antioxidative and Anti-Inflammatory Properties of Cannabidiol | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[10] Cannabidiol as a Potential Treatment for Anxiety Disorders | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[11] Cannabidiol in Anxiety and Sleep: A Large Case Series | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/